Problemy stomatologiczne u młodych kotów

Problemy z jamą ustną mogą pojawić się w każdym wieku – błędnym przekonaniem jest, że zęby psują się tylko u starszych kotów. Młode koty też mogą cierpieć z powodu silnego zapalenia dziąseł i zębów, a ponieważ choroby jamy ustnej najczęściej rozpoczynają się w okresie wymiany zębów - nie wiedzą one, że można żyć bez bólu. To sprawia, że te koty nie manifestują objawów tak mocno, jak zwierzęta, których problemy w jamie ustnej zaczęły się w wieku kilku bądź kilkunastu lat. Niezwykle ważnym elementem każdej wizyty w gabinecie weterynaryjnym jest zwrócenie uwagi na stan jamy ustnej przez lekarza weterynarii podczas rutynowej kontroli (a tych, jak wiemy w młodzieńczym wieku jest więcej ze względu na profilaktyczne szczepienia i program odrobaczania). Wiele z chorób jamy ustnej u młodych kotów da się wyleczyć pod warunkiem szybkiego wprowadzenia odpowiedniego leczenia i współpracy lekarza z właścicielem.

Pojawia się u kotów w czasie wymiany zębów mlecznych na stałe, czyli w okresie między 6 a 8 miesiącem życia. Lista objawów nie jest tu zbyt długa – do najczęstszych należą:

• zaczerwienione dziąsła,
• cuchnący oddech,
• u niektórych kotów także ślinienie i zmienny apetyt.

W badaniu klinicznym lekarz weterynarii stwierdza oprócz zapalenia dziąseł także silny ich przerost (hiperplazję). Przyczyna tej choroby nie jest poznana, jednak dużą wagę przypisuje się roli bakterii w jamie ustnej.

W młodzieńczym zapaleniu jamy ustnej można wyróżnić 2 postacie choroby: ostrą i przewlekłą. Badanie kliniczne zwykle nie pozwala lekarzowi na jednoznaczne postawienie diagnozy, z którą z tych postaci ma do czynienia u swojego pacjenta, jednak zawsze powinien podjąć leczenie. Leczenie młodzieńczego zapalenia jamy ustnej kotów polega na przeprowadzeniu zabiegów stomatologicznych (tzw. sanacji) czyli dokładnego oczyszczenia jamy ustnej z osadów w znieczuleniu, dokładnego wypolerowania zębów (dzięki temu na szkliwie nie ma mikrouszkodzeń, a tym samym bakterie mają utrudniony dostęp do kolonizacji i tworzenia płytki nazębnej), jeśli to konieczne to także usunięcia zębów. U kotów z dużą hiperplazją konieczna jest laserowa korekta dziąseł. Po wykonaniu sanacji jamy ustnej w gabinecie weterynaryjnym kluczową rolę w dalszym leczeniu odgrywa właściciel. Najważniejszym elementem leczenia młodzieńczego zapalenia jamy ustnej jest codzienne (min. 1xdziennie) porządne mycie zębów u kota.

Początki zawsze są trudne, ponieważ trzeba w dość krótkim czasie przyzwyczaić kota do tej czynności, stąd najlepiej dobrać taką pastę, która ma dodatek smakowy (np. rybny lub z kurczaka), przez co kot chętnie daje sobie myć zęby. Nie należy się denerwować tym, że dziąsła będą krwawić podczas szczotkowania – z czasem się wzmocnią i przyzwyczają do procesu mycia (podobna sytuacja ma miejsce u ludzi, jeśli przechodzi się z miękkiej szczoteczki na średnią lub ze zwykłej szczoteczki na elektryczną). Jeśli właściciel będzie sumiennie mył zęby kotu, to istnieje bardzo duża szansa, że problem zostanie zażegnany. Jeśli natomiast właściciel nie będzie utrzymywał odpowiedniej higieny jamy ustnej bądź kot nie będzie chciał współpracować w tej czynności, wówczas ostra postać zapalenia dziąseł przejdzie w postać przewlekłą i może okazać się konieczne usunięcie (ekstrakcja) większości zębów w jamie ustnej. (Fot. 1.)

Fot. 1. Młodzieńcze zapalenie jamy ustnej z przerostem dziąseł

Zęby kotów są zbudowane trochę inaczej niż zęby psów czy ludzi. Nie mają powierzchni żującej, bo fizjologicznie koty nie przeżuwają pokarmu, ale go rozrywają. Stąd też natura wyposażyła wszystkie zęby kota w bardzo ostre, trójkątnie korony. Taka budowa niestety jest niekorzystna dla kotów, u których występuje wada zgryzu lub choć niewielkie przesunięcie zęba w zgryzie. Szpiczasto zakończone korony zębów wywołują uraz, który może doprowadzić do powstania wrzodziejąco-rozrostowych zmian na błonie śluzowej. Najczęściej pojawiają się one na śluzówce zębodołowej lub policzkowej pierwszego zęba trzonowego żuchwy i są powodowane powtarzającym się urazem ze strony czwartego zęba przedtrzonowego szczęki (Fot. 2.), choć inne lokalizacje również są możliwe. Leczenie tego schorzenia polega na eliminacji urazu – możemy to zrobić poprzez chirurgiczne usunięcie zmiany rozrostowej i skrócenie koron zębów wywołujących uraz. Ekstrakcja zębów znajdujących się w zgryzie urazowym gwarantuje 100% skuteczności leczenia, jeśli okaże się, że skrócenie koron nie przyniosło oczekiwanych efektów.² (Fot. 3., Fot. 4.)

Fot. 2. Wrzodziejąco-rozrostowa zmiana powstała wskutek ciągłego wbijania się zęba IV przedtrzonowego szczęki w błonę śluzową żuchwy (zaznaczono strzałką)

Fot. 3. Zgryz urazowy kota - przed usunięciem zębów znajdujących się w konflikcie zgryzowym

Fot. 4. Zgryz urazowy u kota - po usunięciu zębów siecznych znajdujących się w konflikcie zgryzowym

Wirusami, na których działanie młode koty są szczególnie narażone, są wirusy nabytego niedoboru immunologicznego kotów (FIV), białaczki kotów (FeLV), kaliciwirus (FCV) i herpeswirus (FHV). Dwa pierwsze z nich lekarz weterynarii jest w stanie wykryć za pomocą szybkich testów możliwych do wykonania w gabinecie. Coraz częściej standardem dobrych gabinetów staje się wykonanie tych testów podczas pierwszej wizyty z kocięciem. Immunosupresja towarzysząca tym zakażeniom może sprzyjać rozwojowi zapalenia jamy ustnej kotów. Dodatkowe nadkażenia bakteryjne nie tylko pogarszają sytuację w jamie ustnej, ale także nadwyrężają już i tak mocno osłabiony układ odpornościowy.³ Dwa ostatnie wirusy – FCV i FHV to wirusy najczęściej wywołujące tzw. „koci katar”. Dokładna rola tych wirusów w wywoływaniu zapalenia przyzębia kotów nie jest opisana, jednak w literaturze wymienia się je jako powikłanie po przebytym zapaleniu dróg oddechowych. Najczęstszymi objawami są:

• krótkotrwałe owrzodzenia i pęcherze na języku i podniebieniu (FCV),
• zapalenie dziąseł i błony śluzowej wzdłuż górnych i dolnych łuków zębowych,
• zmiany proliferacyjne (rozrostowe) na podniebieniu.⁴

Leczenie opiera się głównie na eliminacji z jamy ustnej wszystkich czynników stymulujących stan zapalny. Jeśli stan zapalny dotyczy tylko kilku zębów w jamie ustnej, można przeprowadzić selektywną ekstrakcję zębów wraz z profesjonalnym zabiegiem czyszczenia zębów (scallingiem ultradźwiękowym, kiretażem i porządnym polerowaniem zębów). Aby zapobiec dalszemu odkładaniu się płytki nazębnej, konieczne jest wdrożenie codziennej profilaktyki (mycia zębów odpowiednio dobranym przez lekarza weterynarii preparatem) oraz częstsze kontrole stomatologiczne i ewentualne usuwanie nowopowstałych ognisk zapalenia. U kotów, u których zdiagnozowano zapalenie błony śluzowej w całej jamie ustnej i dodatkowo zapalenie błony śluzowej gardła leczenie zachowawcze rzadko jest efektywne. Bez radykalnego ograniczenia gromadzenia się płytki nazębnej leczenie farmakologiczne będzie działało na krótko bądź wcale. W tych przypadkach konieczna jest ekstrakcja całkowita uzębienia. Usunięcie zębów będących w kontakcie ze zmianami jest z reguły wystarczające dla wyleczenia i poprawienia komfortu życia kota. (Fot. 5., Fot. 6.)

Fot. 5. Silne zapalenie dziąseł po przebytej infekcji wirusowej

Fot. 6. Silne zapalenie dziąseł po przebytej infekcji wirusowej

1. Reiter AM (2012)Dental and oral diseases. In: The Cat: Clinical MEdicine and Management, SE Little, 329-370, Saunders, St.Luis


2. Collados Soto J (2009) Oclusion y maloclusion. In: Atlas visual de patologiasdentales y orales en pequenos animales y exoticos, ed. J Collados Soto, 271-284, Servet, Zaragoza


3. Belgard S, Truyen U, Thibault JC et al. (2010) Relevance of feline calicivirus, feline immunodificiency virus, feline leukemia virus, feline herpesvirus, and Bartonella henselae in cats with chronić gingiva-stomatitis. Berliner und Munchener Tierarztliche Wochenschrift, 123, 369-376


4. Radford AD, Addie D, Belak S et al. (2009) Feline calicivirus infectioen. ABCD guildelines on prevention and management, J Feline Medicine and Surgery, 11, 556-564