Plamka, obrzęk, guzek – czyli o nowotworach skóry u psów.

Nowotwory skóry stanowią 1/3 wszystkich nowotworów u psów, bardzo często są to zmiany łagodne, ale około 30% stanowią zmiany złośliwe. Wczesne wykrycie i wdrożenie odpowiedniej terapii bardzo często prowadzi do całkowitego wyleczenia zwierzęcia.

Nowotwory skóry należy w pierwszej kolejności odróżnić od innych zmian skórnych: zapalnych, o podłożu alergicznym, pasożytniczych czy grzybiczych. Najlepszą do tego metodą jest cytologia zmiany, która pomaga lekarzowi postawić wstępne rozpoznanie.

Samo badanie fizykalne nie wystarcza do odróżnienia rodzaju nowotworu. I tak np. mastocytoma – guz z komórek tucznych może przypominać do złudzenia wyglądem i konsystencją tłuszczaka, a leczenie i rokowania przy obu tych nowotworach są zgoła inne.

Każda zmiana na skórze powinna być skonsultowana z lekarzem weterynarii. Wczesne rozpoznanie nowotworów skóry może uratować życie Twojemu psu.

W większości przypadków guzy złośliwe rosną bardzo szybko, mają naciekający charakter, często wrastają do głębszych tkanek i są słabo od nich oddzielone. Nie jest to jednak reguła.

• Błędniak – guz powstający z prawidłowych komórek, niezmienionych nowotworowo, które nadmiernie się rozmnożyły.
• Brodawczaki – z reguły łagodne guzy, bardzo często o etiologii wirusowej, niektóre typy mogą ulec zezłośliwieniu i predysponować do rozwoju raka płaskonabłonkowego.

Fot. 1. Brodawczak

• Rak podstawnokomórkowy – występuje u psów starszych najczęściej na karku, może występować w postaci guza, stwardnienia skóry, bądź wyłysień, kompletne usunięcie chirurgiczne prowadzi do wyleczenia.
• Torbiele skórzaste – łagodna zmiana, z której wyrastają włosy, często występująca mnogo, niekiedy wymagająca usunięcia chirurgicznego.
• Rak płaskonabłonkowy – występuje z reguły u psów starszych. Zmiany u psów lokalizują się bardzo często przy pazurach, powodując ich deformację oraz na nosie w postaci zgrubienia, deformacji i owrzodzenia. Mają charakter złośliwy, szybko postępują i bardzo często dają przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, a u ⅓ psów również przerzuty odległe. Leczenie polega na resekcji chirurgicznej o ile to możliwe oraz radioterapii. We wczesnych fazach choroby możliwa jest terapia fotodynamiczna w połączeniu z radioterapią. Ze względu na wysoki współczynnik przerzutowania konieczna jest biopsja regionalnych węzłów chłonnych. Nowotwory te bardzo często nawracają po usunięciu.
• Hepatoid – czyli gruczolak gruczołów łojowych – występuje u psów starszych, często niekastrowanych, pojawia się w okolicy odbytu, ogona, ale też okolicy napletka. Są to guzy tzw. hormonozależne. Leczenie ich polega na chirurgicznym usunięciu z jednoczesną kastracją. Wczesne wykrycie i usunięcie prowadzi do wyleczenia.
• Rak gruczołów okołoodbytowych – bardzo niebezpieczne guzy złośliwe, nieodróżnialne w badaniu fizykalnym od hepatoidów. Wymagają szerokiego usunięcia chirurgicznego, w zaawansowanych stadiach prowadzą do nawrotów i przerzutów.
• Włókniaki – łagodne guzy powstające na różnych częściach ciała, dobrze odgraniczone od okolicznych tkanek, leczeniem jest usunięcie chirurgiczne.
• Włókniakomięsaki – złośliwe miejscowo guzy – konieczna jest pełna resekcja z odpowiednim marginesem, bo mają dużą skłonność do nawrotów, rzadko dają przerzuty odległe, u psów często mogą powstawać w okolicach jamy ustnej. Często konieczne jest badanie tomograficzne, aby prawidłowo zaplanować zabieg chirurgiczny.

Fot. 2. Włókniakomięsak

• Tłuszczaki – łagodne guzy, które nie dają przerzutów, umiejscowione najczęściej w tkance podskórnej, bywają problematyczne, gdy umiejscawiają się między mięśniami, bo powodują rozpychanie tkanek i tym samych ich zanik. Potrafią rosnąć do bardzo dużych rozmiarów. Leczenie to usunięcie chirurgiczne.

Fot. 3. Tłuszczak

• Tłuszczkomięsaki – złośliwe guzy, do złudzenia przypominające tłuszczaki, z dużą skłonnością do nawrotów, ze względu na to, że rosną naciekowo.
• Histiocytoma – łagodny guz dotyczący psów młodych, często występuje u bokserów, bulterierów i jamników. Guzy szybko rosnące, nieowłosione, często z owrzodzeniem. Znikają samoistnie i tylko w niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie chirurgiczne. Klinicznie łatwo je pomylić z mastocytomą dlatego, by zyskać pewność, konieczne jest wykonanie biopsji.

Fot. 4. Histiocytoma

• Mięsak histiocytarny – może występować w skórze jako guz pierwotny lub przerzutowy, guz złośliwy dotyczy często berneńskich psów pasterskich. Leczenie polega na wprowadzeniu odpowiedniego protokołu chemioterapii.
• Plazmocytoma – występuje zwykle u starszych psów, często na uszach, kończynach, rzadko dają przerzuty, wymagane jest usunięcie chirurgiczne.
• Naczyniaki (hemangiopericytoma) – guzy miejscowo złośliwe lokalizujące się najczęściej na kończynach. Wymagane jest usunięcie chirurgiczne z odpowiednim marginesem.
• Melanoma – łagodne guzy z komórek barwnikowych melanocytów. Leczeniem jest usunięcie chirurgiczne, które prowadzi do wyzdrowienia.

Fot. 5. Melanoma

• Czerniaki – ⅓ czerniaków to guzy wysoce złośliwe lokalizujące się głównie w okolicy palców, wałów pazurowych oraz połączeniu skóry z błoną śluzową, bądź samej błonie śluzowej, na wargach, powiekach. Bardzo często dają przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych i do innych narządów. Przerzuty często są już obecne w momencie wykrycia zmiany. Leczenie polega przede wszystkim na określeniu stadium choroby i stwierdzeniu przerzutów bądź ich braku, chirurgicznym usunięciu zmiany i zastosowaniu chemio i/lub radioterapii.
• Mastocytoma – czyli guz z komórek tucznych – jest jednym z częściej diagnozowanych nowotworów skóry u psów. Stanowi około 20% wszystkich guzów skóry u psów. Wśród ras predysponowanych do wystąpienia mastocytomy są m.in. shar pei, buldożki francuskie, labradory i boksery.
  Mastocytomy klasyfikujemy pod względem złośliwości. Wyróżniamy 2 systemy klasyfikacji, które stosujemy:
  • system wg. Kiupela – możemy je podzielić na mastocytomy low-grade oraz hight-grade,
  • klasyfikacja 3 stopniowa wg Patnaika.
  Na podstawie badania histopatologicznego guza możemy przyporządkować guz do określonego stopnia i na tej podstawie zaplanować odpowiednie leczenie. Mastocytoma to nowotwór, który może wyglądać jak każdy inny, niezłośliwy nowotwór, np. tłuszczak. Rozwijać może się szybko, ale i latami. Potrafi być śmiertelnie niebezpieczny, dlatego ważna jest wczesna diagnostyka, która w pierwszej kolejności opiera się na wykonaniu biopsji cienkoigłowej.
  Guzy z komórek tucznych często dają odczyn zapalny, obrzęk i zaczerwienienie wokół, ale nie jest to reguła. Bardzo często powodują również owrzodzenia w przewodzie pokarmowym, ponieważ uwalniają histaminę.
  Dzięki biopsji cienkoigłowej możemy wstępnie potwierdzić rozpoznanie i zaplanować zabieg chirurgiczny, tak aby usunąć guza z odpowiednim marginesem.
  Po usunięciu chirurgicznym konieczna jest ocena stopnia złośliwości guza, a także marginesów tkanek zdrowych.
  • Guzy dobrze zróżnicowane – 1 stopnia bardzo rzadko dają przerzuty i wznowy, jeżeli zostały usunięte z odpowiednim marginesem. Samo usunięcie z reguły prowadzi do wyleczenia.
  • Przy guzach średnio zróżnicowanych – 2 stopnia oprócz usunięcia należy sprawdzić węzły chłonne oraz rozważyć wprowadzenie chemioterapii.
  • Przy guzach słabo zróżnicowanych – 3 stopnia wskazane jest dokładne przebadanie zwierzęcia, bo guzy te często dają przerzuty do narządów wewnętrznych. Leczenie to chemio- i radioterapia. Są to najbardziej złośliwe guzy i mogą prowadzić do śmierci.
  W przypadku mastocytom nieoperacyjnych, ale nie dających przerzutów do innych narządów, np. gdy guz jest umiejscowiony na kończynie, gdzie nie ma możliwości usunięcia guza z odpowiednim marginesem, można zastosować nowatorską terapię z tyglanem tygilanolu – substancją, którą wstrzykuje się bezpośrednio do guza, powodując jego zanik.
• Chłoniak skóry – nie jest to typowy guz, ale szereg różnorodnych zmian skórnych, może rozwijać się stosunkowo przez długi czas. Rozpoznanie stawia się na podstawie badania cytologicznego i/lub histopatologicznego. Skutecznie leczy się go chemioterapią.

Na skórze mogą też pojawiać się przerzuty z nowotworów innych narządów.

Nie każdy nowotwór to wyrok dla twojego psa, ale ważne jest wczesne wykrycie i zastosowanie odpowiedniego dla danego nowotworu postępowania.

W pierwszej kolejności powinniśmy wykonać biopsję cienkoigłową, aby wiedzieć z jakim rodzajem zmiany mamy do czynienia i jak zaplanować ewentualny zabieg chirurgiczny oraz odpowiednie marginesy (czyli jak szeroko i głęboko usunąć danego guza). I tak np. tłuszczaki możemy usuwać marginalnie – czyli z minimalnym zapasem tkanek zdrowych, natomiast usunięcie mastocytomy lub mięsaka musimy już dokładnie zaplanować, bardzo przydatnym do tego narzędziem jest badanie tomograficzne.

Cytologia to łatwe, bezpieczne i stosunkowo tanie badanie. Lekarz weterynarii wykonuje je na miejscu w gabinecie. W około 80% pozwala odróżnić proces zapalny od nowotworowego, często też możemy na tej podstawie odróżnić łagodny proces nowotworowy od złośliwego. Nie jest to jednak dobra metoda do określenia dokładnego typu nowotworu, dlatego każda usunięta zmiana powinna być zbadana histopatologicznie.

Nowotwory skóry cechują się stosunkowo niską tendencją do przerzutowania, jednakże za każdym razem przy guzie złośliwym należy sprawdzić okoliczne węzły chłonne, a przy niektórych guzach np. czerniakach czy mastocytomach 3 stopnia należy sprawdzić również narządy wewnętrzne (wykonać badanie krwi, usg i rtg).

A co jeśli zabieg nie wchodzi w grę, a sam nowotwór jest zlokalizowany tak, że nie można go bezpiecznie usunąć z odpowiednim marginesem? W takich sytuacjach w zależności od rodzaju nowotworu można zastosować chemioterapię przed zabiegiem chirurgicznym, aby zmniejszyć guz tak, by był operowalny. W przypadku niektórych nowotworów można też usunąć guz marginalnie (czyli tylko tyle, ile się da), ale konieczne jest wtedy zastosowanie chemio i/lub radioterapii, aby pozbyć się resztek komórek nowotworowych z miejsca wycięcia.

Główną rolę w profilaktyce i leczeniu nowotworów skóry pełni opiekun zwierzęcia. Dlatego regularnie kontroluj skórę swojego psa. Jeżeli zobaczysz lub wyczujesz jakąkolwiek zmianę na skórze psa, koniecznie udaj się do lekarza weterynarii. Nie bagatelizuj małego guzka, bo może być on śmiertelnie niebezpieczny dla twojego pupila. Guzów nie obserwujemy, guzy badamy!