Jak czytać etykiety karm - część pierwsza

Producenci karm w Unii Europejskiej zobowiązani są do spełniania wymagań ściśle regulowanych prawem. Organizacja zrzeszająca producentów karm w Europie - FEDIAF, opracowała dokument, w którym zostały zebrane obowiązujące przepisy dotyczące etykietowania - „Kodeks dobrej praktyki znakowania karm dla zwierząt”. Producenci, tworząc etykiety swoich produktów, powinni kierować się tymi zasadami, które mają na celu ujednolicenie informacji przekazywanej nam - konsumentom.

Formalny podział wyróżnia m. in. karmy pełnoporcjowe i uzupełniające. Karmy pełnoporcjowe to takie, które są zbilansowane w porcji, co oznacza, że mogą stanowić wyłączny pokarm dla zwierzęcia, dla którego są przeznaczone, ponieważ dostarczą mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych i energii w odpowiednich ilościach i proporcjach. Z kolei produkt opisany jako karma uzupełniająca, nie jest kompletny pod względem żywieniowym. 

Karmy można podzielić także ze względu na zawartość wody. Wyróżnia się karmy suche (<14% wilgotności), mokre (>60% wilgotności) oraz półwilgotne (20-40% wilgotności). W przypadku, gdy wilgotność karmy przekracza 14%, należy podać na etykiecie jej poziom. Dlatego też na opakowaniach suchych karm zwykle nie znajdziemy tej informacji – zawierają one najczęściej 8-10% wody. Poziom wilgotności karmy wpływa na faktyczną zawartość poszczególnych składników pokarmowych. Dlatego porównywanie produktów ma sens jedynie wtedy, gdy przeliczymy odsetek wagowy składników analitycznych na suchą masę (szczególnie, jeśli chcemy porównać karmy o różnej wilgotności). Trzeba także pamiętać, że parametr ten [poziom wilgotności] warunkuje gęstość energetyczną produktu. Karmy suche są do czterech razy bardziej kaloryczne niż mokre, czyli te dostępne w puszkach, saszetkach, batonach czy szalkach. W związku z tym, należy zwrócić szczególną uwagę na zalecenia dotyczące dawkowania.

Instrukcja prawidłowego stosowania powinna zawierać zalecaną dzienną dawkę karmy, prezentowaną zazwyczaj w postaci tabeli. Dzienna dawka karmy to ilość produktu jaką należy podawać zwierzęciu w zależności od wieku czy wielkości. Są to jednak wartości orientacyjne, które sprawdzają się dla większości zwierząt, ale nie dla wszystkich. Zapotrzebowanie zwierzęcia może odbiegać od średniej w zależności od indywidualnych cech i warunków życia. Dlatego dokładne ilości karmy zawsze powinno się ustalić na podstawie oceny masy ciała czworonoga, jego kondycji, aktywności i stanu fizjologicznego. Przy zakupie karm dodawane są niekiedy kubki-miarki, mające ułatwić właścicielowi dawkowanie karmy. Należy jednak zwrócić uwagę, że każdy produkt, nawet w obrębie tej samej marki, będzie miał inną gęstość energetyczną, co powoduje, że dana miarka jest przeznaczona wyłącznie do odmierzania konkretnej karmy. Ponadto, badania wskazują, że stosowanie takich kubków do określania porcji suchych karm jest nieprecyzyjne. Badacze sugerują, że niedokładne odmierzanie pokarmu może z czasem prowadzić do wzrostu masy ciała potencjalnie przyczyniając się do rozwoju otyłości.

Bardzo ważnych informacji dostarcza analiza chemiczna produktu, czyli procentowa zawartość poszczególnych grup substancji odżywczych. Składniki analityczne, jakie muszą zostać wyszczególnione to: białko, oleje i tłuszcze surowe, włókno surowe, popiół surowy oraz woda (w przypadku karm mokrych). Jako że składniki są wyrażane w procentach, łatwo obliczyć poziom węglowodanów, który dopełnia skład do 100% (nie musi być deklarowany na etykiecie).  Słowo „surowy” odnosi się do metod laboratoryjnych, używanych do analizy tych substancji pokarmowych.

Białko surowe, czasem mylnie interpretowane jako zawartość mięsa w karmie, to składnik pokarmowy obecny w wielu komponentach roślinnych i zwierzęcych.  Występuje w niewielkich ilościach w ziarnach zbóż (ryż, kukurydza, pszenica), w większych (15-25%) w mięsie czy roślinach strączkowych, a w największych ilościach w mączkach. Wysoka zawartość białka w karmie może kompensować jego niską jakość i biodostępność. Warto zwrócić uwagę, że jeżeli karma wg opisu zawiera „90% białka pochodzenia zwierzęcego”, oznacza to, że pozostałe źródło białka (10%) jest pochodzenia roślinnego. Taki opis nie informuje nas jednak o jakości białka i nie powinien być mylony z poziomem białka ogólnego. 

Oleje i tłuszcze surowe to zawartość tłuszczu pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Jest to najwydajniejsze źródło energii – w jednym gramie dostarcza 2,5 razy więcej energii niż białko czy węglowodany. Dzięki obecności tłuszczu w diecie, wchłaniane są witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Tłuszcz jest także źródłem kwasów tłuszczowych nasyconych i nienasyconych, w tym niezbędnych kwasów tłuszczowych (omega 3 i 6). Tłuszcz jest również nośnikiem smaku i zapachu, dlatego też wysoka zawartość tłuszczu w karmie będzie zwiększać jej smakowitość. Warto pamiętać, że karmy mokre zawierają relatywnie dużo tłuszczu w suchej masie.

Włókno surowe to grupa węglowodanów złożonych, podlegająca fermentacji bakteryjnej (w żywieniu ludzi nazywana błonnikiem pokarmowym). Czasami błędnie interpretowane jako wypełniacz, niestrawny element diety, włókno pokarmowe nie jest niezbędne w diecie zwierząt - ale jego obecność jest wskazana ze względu na korzystny wpływ na równowagę mikroflory jelitowej i perystaltykę przewodu pokarmowego czy właściwą jakość kału - ma więc ma działanie prebiotyczne. W suchych karmach używane są źródła włókna pokarmowego takie jak korzeń cykorii, pulpa buraczana, otręby, oligosacharydy (MOS, FOS), celuloza. 

Popiół surowy (inaczej materia nieorganiczna) to nazwa frakcji z analizy laboratoryjnej próbki karmy, która nie ulega rozkładowi. Oznacza pozostałość po spaleniu próbki karmy, czyli w praktyce jest określeniem zawartości substancji mineralnych (np. wapnia).

Informacje, znajdujące się na etykiecie są z reguły zgodne z prawem, niemniej nie dostarczają wprost danych potrzebnych do obiektywnej oceny i porównania poszczególnych produktów. W kolejnej części artykułu dowiemy się, na co zwracać uwagę czytając listę składników karm i czy komponent znajdujący się na pierwszym miejscu w składzie, będzie zawsze tym dominującym.