Gdy boli każdy ruch...

Problem dotyczy ok. 90% psów starszych niż 5 lat, ale także psy młodsze (powyżej roku), wśród których nawet 20% może zmagać się z tym problemem. Niestety dane mogą być niedoszacowane, ponieważ jest to choroba nadal zbyt rzadko rozpoznawana.

Wielu opiekunów psów coraz częściej w sposób odpowiedzialny chce zapewnić komfort funkcjonowania swojego towarzysza. Świadoma obserwacja zwierzęcia przez jego opiekuna i posiadanie podstawowej wiedzy o chorobie może pokonać trudności werbalizacji problemu i znacznie ułatwić komunikację z lekarzem. Temu ma służyć poniższe opracowanie.

W literaturze możemy spotkać się z różnymi terminami opisującymi ten sam problem. Podobnie jest i w tym przypadku. Choroba zwyrodnieniowa stawów, zapalenie kostno-stawowe (osteoarthritis, OA), osteoartroza to równoważne określenia, które zmieniały się wraz z dokładniejszą analizą naukową, aby precyzyjnie zdefiniować problem. Choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi ogół procesów biochemicznych i biomechanicznych, które skutkują uszkodzeniem chrząstki stawowej, powstaniem wyrośli kostnych oraz zmian struktur okołostawowych. Aktualnie przyjmuje się, że jest to zaburzenie o charakterze zapalnym które przewlekle doprowadza do przebudowy stawu. Najczęściej choroba zwyrodnieniowa rozwija się wtórnie do innych problemów ortopedycznych (np. przerwane więzadło krzyżowe, dysplazja stawów biodrowych, uraz). Wśród czynników ryzyka rozwoju choroby wymienia się otyłość, aktualnie będącą także osobnym problemem. Związane z nią zwiększenie obciążenia stawów szczególnie u osobników starszych, ras dużych (choć nie tylko) przyczynia się do większego odczuwania bólu oraz przyspiesza rozwój choroby. Choć stanowi to bardzo duże uproszczenie nadmiar tkanki tłuszczowej istotnie negatywnie wpływa na normalne funkcjonowanie stawów, szczególnie na poziomie biochemicznym jako główne źródło czynników prozapalnych.

Wbrew utartym przekonaniom choroba zwyrodnieniowa nie jest nieodzownym zjawiskiem starzejącego się organizmu, a towarzyszący jej ból przewlekły nie ma wyraźnej wartości biologicznej.

Cierpienie związane z chorobą zwyrodnieniową stanowi złożone zagadnienie. Obserwowana przez opiekunów nietolerancja wysiłkowa psów, a w cięższych sytuacjach niezdolność do podjęcia wysiłku fizycznego bardzo często powodowana jest przez odczuwanie bólu przewlekłego. Na podkreślenie zasługuje określenie “przewlekły”, bo nie opisuje tylko czasu jego trwania, ale także wpływ na organizm powodując biologiczne zmiany na poziomie układu nerwowego. Ciągła stymulacja receptorów bólu oraz szlaków bólowych doprowadza do ich uwrażliwienia i rozbudowy, co w konsekwencji sprawia, że nawet niewielki bodziec bólowy będzie powodował powstanie odczucia silnego bólu. Ponadto postępująca podczas choroby patologiczna przebudowa stawów, ogranicza zakres ich ruchomości. Skutkuje to zmniejszoną aktywności a w konsekwencji utratą masy mięśniowej, co utrudnia kompensowanie występującej przez przebudowę niestabilności w obrębie stawu, a to z kolei prowadzi do zwiększenia przebudowy struktur okołostawowych.
Stanowi to pętlę sprzężenia zwrotnego tzw. błędnego koła. Oprócz aspektu biologicznego, cierpienie związane z brakiem możliwości wyrażania właściwego behawioru, prawidłowej interakcji z rzeczywistością (bieganie, skakanie, współtowarzyszenie opiekunowi) stanowi dodatkowy problem.

Objawy choroby różnią się w zależności od czasu jej trwania. Początkowo jedynymi objawami mogą być: niewielkie odciążanie jednej lub więcej kończyn, drżenia mięśniowe, zmniejszona chęć do zabawy, czy łagodna utrata masy mięśniowej. W miarę postępu choroby pojawia się apatia, sztywność podczas chodzenia, zmiana miejsca odpoczynku, trudność ze snem, wylizywanie chorej kończyny, trudność utrzymania pozycji stojącej, znaczne zaniki mięśniowe oraz zwiększenie obrysu stawu.

Choroba zwyrodnieniowa ma charakter dynamiczny, a zmiany w obrębie stawu zazwyczaj postępują w czasie. Większość dostępnych terapii ma za zadanie opóźniać ten proces. Zapobieganie chorobie poprzez wczesne badania przesiewowe w kierunku najczęstszych problemów ortopedycznych (m.in.dysplazji stawów biodrowych, łokciowych), badania kontrolne układu ruchu czy też właściwa aktywność fizyczna stanowią najskuteczniejszą terapię.

Nie zawsze jednak jest to możliwe. W przypadku pojawienia się objawów choroby zwyrodnieniowej proponowane jest terapia multimodalna, stanowiąca kompleksowe podejście. Dla uzyskania optymalnych wyników zalecana jest ścisła współpraca opiekuna psa z lekarzem weterynarii, który będzie odpowiednio modyfikował terapię wraz z postępem choroby. Uogólniając leczenie powinno obejmować jeden lub najlepiej kilka jednocześnie następujących punktów:

• ograniczenie odczuwania bólu przewlekłego i zapalenia - poprzez leczenie farmakologiczne za pomocą leków stosowanych ogólnie,
• zmniejszenie masy ciała - poprzez odpowiednie dawkowanie karmy lub zmianę diety (zwiększenie podaży kwasu omega-3),
• zwiększenie lub odbudowa masy mięśniowej - poprzez ćwiczenia czynne i bierne (samodzielnie lub z fizjoterapeutą/rehabilitantem),
• terapie adjuwantowe - poprzez iniekcje dostawowe, akupunkturę lub inne czynności fizjoterapeutyczne (laseroterapia, magnetoterapia, terapia ESWT),
• terapia chirurgiczna - zazwyczaj jako leczenie pierwotnej przyczyny choroby we wczesnej fazie, rzadko w przypadku stanów ciężkich.

Wielokierunkowe działanie zwiększa skuteczność terapii oraz potencjalnie wydłuża czas odczuwania jej rezultatów.