Kiedy współpraca jest kluczem do sukcesu terapeutycznego

Choroby przebiegające z uporczywym świądem z całą pewnością są najpowszechniejszymi przyczynami konsultacji wśród pacjentów dermatologicznych. Świąd u psa może być wywołany między innymi przez choroby pasożytnicze, bakteryjne, grzybicze, behawioralne oraz alergiczne – tak jak atopowe zapalenie skóry.

Atopowe zapalenie skóry u psów (inaczej atopia, choroba atopowa) jest definiowane jako przewlekła, alergiczna, zapalno-świądowa choroba skóry uwarunkowana genetycznie, w której dochodzi do reakcji nadwrażliwości w stosunku do antygenów (alergenów) środowiskowych i/lub pokarmowych.

W związku z dziedzicznym charakterem, rasy najbardziej narażone na zachorowanie to:

• retrievery (Labrador Retriever, Golden Retriever),
• terriery – zwłaszcza West Higland White Terrier,
• bokser,
• basset,
• buldogi,
• owczarek niemiecki,
• setery,
• sznaucery,
• Bobtail,
• Lhasa Apso,
• Cocker Spaniel,
• Shar-Pei.

Aby doszło do wystąpienia reakcji nadwrażliwości u psa na dane alergeny środowiskowe i/lub pokarmowe zwierzę musi przejść fazę uczulania, która najczęściej ma miejsce w wieku szczenięcym. Dlatego najczęściej spotykamy się z tą jednostką chorobową w wieku 1-3 lat. Czasami jednak zdarzają się odstępstwa od reguły i chorują psy poniżej roku lub powyżej 6 lat.

Początkowo podczas ostrej fazy atopii pojawiają się rumień i uporczywy świąd (żucie, drapanie, ocieranie, wygryzanie, nadmierne wylizywanie) powodując niejednolite lub nieregularne zaczerwienienie, obrzęk skóry oraz utratę włosów. W następstwie uszkodzenia naskórka najczęściej dochodzi do wtórnych infekcji bakteryjnych i grzybiczych, które potęgują swędzenie.
Nieleczona lub źle leczona ostra faza atopii przechodzi w proces przewlekły.
Skóra w tym miejscu jest szorstka, pogrubiona, (zlichenizowana), ciemniejsza i często bezwłosa. Obserwujemy również tłusty łojotok i przykry zapach, który jest efektem wtórnych infekcji.

W przebiegu AZS mamy do czynienia z typową lokalizacją zmian. Najczęściej obserwujemy wykwity skórne w okolicy:

• twarzowej głowy (oczy, wargi, broda),
• małżowin usznych,
• pach, pachwin,
• kończyn (stawy skokowe, nadgarstki, przestrzenie międzypalcowe,
• odbytu.

Symptomy atopowego zapalenia skóry mogą występować równie silnie przez cały rok lub zmieniać się okresowo. Najczęściej jednak mają charakter sezonowy. Dzieje się tak, ponieważ pies jest bardziej narażony na kontakt z alergenami środowiskowymi w określonych porach roku. Wiosną budzi się do życia natura i pojawiają się pyłki kwiatów, krzewów, drzew np. dębu, topoli czy wierzby. Latem głównym alergenem są trawy. Jesienią, ze względu na zwiększoną wilgoć, może dojść do reakcji nadwrażliwości na antygeny pleśni i grzybów. Zimą spędzamy więcej czasu w domu, więc winowajcami będą roztocza kurzu domowego czy roztocza magazynowe.
Należy pamiętać, że niestety często występuje uczulenie na mieszankę różnych alergenów. Rzadko spotyka się reakcja nadwrażliwości tylko na pojedynczą grupę.
W przypadku atopowego zapalenia skóry wywołanego przez alergeny pokarmowe, objawy nie zależą od pory roku.

Idealnym rozwiązaniem jest ograniczenie narażenia zwierzęcia na uczulające go alergeny – tak jak w przypadku reakcji na roztocza kurzu domowego – częste wietrzenie i sprzątanie pomieszczeń. Niestety, ograniczenie działań wyłącznie do eliminacji i unikania alergenów często nie wystarcza.
U psów atopowych występuje zaburzone funkcjonowanie bariery ochronnej skóry. Skóra pozbawiona naturalnej bariery ochronnej traci nadmiernie wodę, staje się sucha, delikatna, wrażliwa. Terapia AZS musi być zatem skierowana z jednej strony na opanowanie toczących się procesów zapalnych, a z drugiej strony na wzmocnienie kondycji skóry poprzez odbudowanie jej bariery ochronnej.

Leczenie może być celowane (odczulanie po wykonaniu testów alergicznych) i objawowe.
Terapia objawowa obejmuje leczenie ogólne i zwykle niedoceniane leczenie miejscowe.

Terapia objawowa ogólna polega na podawaniu: leków przeciwświądowych (glikokortykosterydy, cyklosporyna, oklacytynib, przeciwciała monoklonalne), stałej suplementacji; kwasów omega 3, które uszczelniają naskórek czworonoga i silnie nawilżają skórę, co zmniejsza objawy atopowego zapalenia skóry.
Przy ograniczonym obszarze zmian wykorzystuje się terapię miejscową w postaci aerozolu lub sprayu o działaniu łagodzącym świąd. Dobrze dobrana szamponoterapia ogranicza kontakt z alergenami, nawilża i odkaża skórę. Ze względu na to, że ślina pcheł działa bardzo alergizująco na atopików, konieczna jest stała profilaktyka przeciwpasożytnicza.
Niezwykle istotne w leczeniu AZS jest wdrożenie tzw. terapii proaktywnej, czyli miejscowej terapii z użyciem leków przeciwświądowych i nawilżających skórę, w okresach pomiędzy zaostrzeniami choroby. Terapia proaktywna pozwala z jednej strony na redukcję częstości występowania zaostrzeń, a z drugiej strony na zmniejszenie uciążliwości objawów zapalenia skóry w momencie ich wystąpienia.

Niestety, choroba ta towarzyszy zwierzakowi przez całe życie. Faza ostra i przewlekła przeplatają się wzajemnie i pacjent, niczym bumerang, wraca do gabinetu weterynaryjnego. Edukacja właściciela o istocie choroby jest niezmiernie ważna. Pies z atopią może żyć w komforcie, jeśli tylko będzie pod kontrolą lekarską.

W gabinecie weterynaryjnym mamy 3 podstawowe postacie.

• Pacjent - pies, który nie jest w stanie odpowiedzieć na nurtujące nas pytania.
• Opiekun, który obserwuje pacjenta i ma niezbędne informacje o jego życiu.
• Lekarz weterynarii, który na podstawie swojej wiedzy, zebranego wywiadu i badania pacjenta – może postawić diagnozę i dobrać „szyte na miarę” leczenie.

Jeśli podczas wizyty, jako lekarz podejrzewam atopowe zapalenie skóry, to drobiazgowy wywiad z właścicielem zwierzęcia jest kluczowym elementem. Każda informacja, jaką dostarcza mi właściciel jest niezmiernie ważna.
Przed konsultacją opiekun powinien odpowiednio się przygotować i posiadać wiedzę o dotychczasowym leczeniu, efektach stosowanych wcześniej terapii, stosowanej profilaktyce przeciwpchelnej, wykonywanych kąpielach, stosowanej karmie, codziennym środowisku, a przede wszystkim szczegółowe informacje o manifestujących się objawach u pupila.
Dodatkowo czas reakcji właściciela ma znaczenie. Dzięki obserwacji i szybkiej wizycie można ograniczyć pojawienie się wtórnych infekcji bateryjnych i grzybiczych, które potęgują świąd.

Lekarz weterynarii, który zebrał żmudny wywiad i wykonał szczegółowe badania, dobiera najlepszy dla pacjenta indywidualny plan terapeutyczny uwzględniający także charakter zwierzaka i możliwości opiekuna.

W związku z tym, że nie ma uniwersalnego schematu terapeutycznego dla każdego pacjenta z atopią, głównym wiążącym elementem powinna być dobra współpraca właściciela zwierzęcia z lekarzem weterynarii, polegająca na wykonywaniu w pełni wszystkich zaleceń lekarza prowadzącego i codziennej, dokładnej obserwacji pupila. Zaangażowanie i współpraca w tym wypadku to klucz do osiągnięcia sukcesu terapeutycznego.

1. Rumień kanałów słuchowych u West Highland White Terriera.

2. Rumień skóry brzucha.

3.Wytwórcze zapalenie kanałów słuchowych wtórnie do przewlekłego świądu w przebiegu atopowego zapalenia skóry u buldoga francuskiego.

4.Wyłysienie, hiperpigementacja pozapalna w trakcie przewlekłej fazy atopii.

5.Łojotok suchy po przebytym ropnym zapaleniu skóry wtórnym do atopii.