Kastracja i sterylizacja psów i kotów

Z medycznego punktu widzenia u samic wykonuje się zabieg sterylizacji, czyli usunięcia jajników (ovariectomia) lub kastracji, czyli usunięcia jajników wraz z macicą (ovariohisterectomia). W przypadku samców kastracja oznacza wycięcie jąder (orchidektomia), a sterylizacja – podwiązanie nasieniowodów. Choć ze względu na mnogość określeń, właściwe nazwanie odpowiedniej metody może sprawiać trudność opiekunom zwierząt, na ogół chodzi o chirurgiczne usunięcie narządów rozrodczych. 

Przed podjęciem decyzji o kastracji, czy sterylizacji należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem weterynarii, aby wspólnie wybrać odpowiednią metodę, termin i – co ważne - zaplanować przeprowadzenie podstawowych badań kwalifikujących pacjenta do zabiegu. 

W chirurgii weterynaryjnej coraz częstsze i bardziej dostępne stają się zabiegi laparoskopowe. Mówiąc najprościej polegają one na wprowadzeniu do jamy brzusznej narzędzi chirurgicznych wraz z kamerą przy wykorzystaniu minimalnie krótkich nacięć powłok brzusznych i - co za tym idzie – niewielkiej traumatyzacji tkanek. Metodą laparoskopową operuje się na przykład samice psów celem usunięcia jajników (wyżej wspomniana „ovariectomia”), a biorąc pod uwagę wiele korzyści wynikających z wyboru tej metody w porównaniu z klasyczną laparotomią, warto udać się do lekarza weterynarii, aby podjąć właściwą decyzję dotyczącą techniki zabiegu. 

Każda ingerencja chirurgiczna wiąże się z wprowadzeniem zwierzęcia w znieczulenie ogólne. Nawet krótkie znieczulenie – bez uprzedniego wykonania odpowiednich badań jest ryzykowne. Lekarz weterynarii decydując o rodzaju znieczulenia musi mieć pełną wiedzę o stanie zdrowia organizmu, aby proces ten był maksymalnie bezpieczny. Również leki zalecane pacjentom po zabiegu dobierane są w oparciu o informacje na temat  kondycji organizmu i jego narządów wewnętrznych: m.in. wątroby i nerek.

Zwierzętom młodym, zdrowym, nie wykazującym żadnych objawów klinicznych przed każdym znieczuleniem ogólnym powinno się wykonać badanie krwi. Pacjent musi być wówczas na czczo, a wynik takiego badania ważny jest przez 2 tygodnie od daty pobrania materiału.

Nierzadko jednak zabiegom kastracji czy sterylizacji poddawane są zwierzęta starsze, a nawet w wieku podeszłym. Wówczas oprócz badań krwi, konieczna jest wizyta u kardiologa.

Badanie kardiologiczne, a więc diagnostyka chorób serca istotna jest nie tylko u pacjentów starszych ale także w przypadku ras psów lub kotów predysponujących je do występowania niektórych schorzeń, jak niedomykalność zastawki mitralnej u rasy Cavalier King Charles Spaniel czy kardiomiopatia przerostowa u rasy Maine Coon czy kotów brytyjskich.

Co więcej, u zwierząt w wieku podeszłym każdorazowo przed zabiegiem operacyjnym winno się wykonać badanie  ultrasonograficzne jamy brzusznej – Opiekun zwierzęcia nie zawsze wie o chorobie swojego pupila, która – jak się czasem okazuje – może nie dawać żadnych objawów klinicznych lub Opiekun tych objawów nie zauważa.

Zarówno kastracja, jak i sterylizacja są (na ogół) zabiegami profilaktycznymi, a więc zaplanowanymi odpowiednio wcześnie, pacjent musi być więc zdrowy, a sam termin operacji wybiera się podczas konsultacji tak, aby suczka nie miała już cieczki, a kotka nie była w rui.

Zdarza się, iż Opiekunowie pytają o możliwość połączenia zabiegu sterylizacji/kastracji z innymi usługami, np. sanacji jamy ustnej tj. usunięcia kamienia nazębnego przy okazji znieczulenia ogólnego. Sztuka lekarska nie pozwala na łączenie zabiegów tzw. czystych (sterylizacja/kastracja) z zabiegami strefy „brudnej”. Każdorazowo należy skonsultować się jednak z lekarzem weterynarii, gdyż nie każdy zabieg należy do strefy „brudnej”.

Priorytetowe jest przekazanie lekarzowi wszystkich informacji na temat występowania chorób przewlekłych u naszego pupila (jak np. cukrzyca), przyjmowanych przez niego leków, wykrytych alergii, czy przebiegu poprzedniego znieczulenia.

W dniu zabiegu pacjent musi być na czczo (informację o długości głodówki należy ustalić z lekarzem na konsultacji przed operacją, gdyż zależy ona np. od wieku pacjenta). Po badaniu klinicznym zespół chirurgiczny przystępuje do procedury znieczulenia i zabiegu operacyjnego.

Każdorazowo po operacji opiekun otrzymuje dokumentację medyczną zawierającą opis zabiegu oraz dokładne instrukcje dotyczące opieki pooperacyjnej. To właśnie opieka pooperacyjna ze strony opiekuna odgrywa kluczową rolę w okresie rekonwalescencji. Zasadniczą kwestią jest przyjmowanie przez zwierzę leków, które zazwyczaj właściciel otrzymuje do podawania w domu przez kilka kolejnych dni. Powszechną praktyką jest stosowanie tzw. kołnierza elżbietańskiego, który pacjent musi nosić nieprzerwanie. Zapobiega on nadmiernemu zainteresowaniu operowaną okolicą przez zwierzę i chroni przed wylizywaniem (w przypadku samic można stosować specjalne ubranko pooperacyjne). Zarówno kołnierz, jak i ubranko można zdjąć po usunięciu szwów lub wygojeniu rany.

Pacjent chirurgiczny po powrocie do domu powinien mieć zapewniony spokój oraz czas na powrót do pełni sił. Szczególnie ważne jest w tym czasie odpowiednie żywienie pacjenta, porcje posiłków powinny być mniejsze lecz podawane częściej. W tym czasie warto się również wspomóc odpowiednimi preparatami przeznaczonymi do stosowania w czasie rekonwalescencji.

Standardowo wzmożona czujność ze strony opiekuna powinna trwać około tygodnia. W tym czasie bardzo ważne jest ograniczenie pacjentowi ruchu, to znaczy, że nie wolno mu bawić się z innymi zwierzętami, czy ludźmi; nie wolno mu wychodzić na spacer bez smyczy, nie wolno biegać, skakać,ani pływać. Same spacery powinny być maksymalnie krótkie na krótkiej smyczy – w przypadku psów, a w przypadku kotów wychodzących wprowadza się tymczasowy zakaz opuszczania domu.

Z uwagi na fakt, iż po zabiegu sterylizacji, czy kastracji zmienia się tempo metabolizmu oraz zapotrzebowanie energetyczne organizmu, opiekun zwierzęcia powinien zainteresować się zmianą karmy na dedykowaną specjalnie dla zwierząt kastrowanych. Pomaga to utrzymać pupilom odpowiednią wagę i zapobiec otyłości. Wprowadzanie nowej diety powinno być jednak stopniowe, a sama karma wysokiej jakości.

Warto pamiętać, że zawsze w przypadku pojawienia się jakichkolwiek pytań lub objawów niepokojących Opiekuna wskazana jest wizyta u lekarza weterynarii.