Jak rozpoznać ból u psa? Praktyczny przewodnik po skalach bólu dla opiekunów

Jako opiekunowie kochamy nasze psy i chcemy dla nich jak najlepiej. Jednak psy są mistrzami w ukrywaniu bólu. To ich instynktowne dziedzictwo – w naturze okazywanie słabości mogło być niebezpieczne. Niestety, oznacza to, że choroba, taka jak choroba zwyrodnieniowa stawów (OA), może rozwijać się po cichu.

Często mylimy pierwsze objawy bólu przewlekłego ze "starością". Myślimy: "Zwolnił, bo ma już swoje lata". Tymczasem niechęć do zabawy, wolniejsze wstawanie czy sztywny chód to najczęściej sygnał bólu.

Choroba zwyrodnieniowa stawów (OA) jest niedodiagnozowana i może dotyczyć nie tylko seniorów, ale też młodych psów.

Dobra wiadomość jest taka, że nikt nie zna Twojego psa tak dobrze, jak Ty. Jesteś z nim na co dzień i masz wyjątkową szansę, by zauważyć subtelne zmiany w jego zachowaniu. Zauważenie ich to pierwszy i absolutnie kluczowy krok do tego, by mu pomóc.

Skoro pies nie może nam powiedzieć, jak bardzo go boli, skąd lekarz weterynarii ma wiedzieć, czy leczenie działa? Właśnie po to stworzono skale oceny bólu.

Pomyśl o nich jak o specjalistycznej "linijce" do mierzenia czegoś, czego nie widać. Są to kwestionariusze i metody obserwacji, które pomagają zamienić subiektywne odczucia (ból) na obiektywne punkty.

Lekarz weterynarii używa tych skal, aby:

1. Ocenić, jak bardzo psa boli przed rozpoczęciem leczenia.
2. Sprawdzić, czy leczenie przynosi ulgę, czyli monitorować skuteczność terapii.

W tej ocenie Twoja rola jest kluczowa. Lekarz widzi psa przez kilkanaście minut w gabinecie, ale to Ty widzisz go w domu – tam, gdzie czuje się swobodnie i nie ukrywa objawów tak bardzo, jak w stresującym otoczeniu lecznicy.

Istnieje wiele różnych skal. Niektóre są bardzo szczegółowe i przeznaczone dla lekarzy w badaniach klinicznych (np. skala CSS, gdzie lekarz ocenia m.in. kulawiznę czy reakcję na dotyk). Jednak dla opiekunów najważniejsze są te, które można stosować w domu.

Najpopularniejszą i najlepiej przebadaną skalą dla opiekunów jest CBPI (Canine Brief Pain Inventory), czyli "Krótki Kwestionariusz Oceny Bólu u Psów" ^[1].

Jak to działa w praktyce? Lekarz weterynarii może poprosić Cię o wypełnienie ankiety, w której oceniasz dwie rzeczy w skali od 0 (brak bólu / brak trudności) do 10 (ból ekstremalny / ekstremalna trudność):

1. Jak silny jest ból? (Skala Nasilenia Bólu) Oceniasz ogólny ból psa, np. "w najgorszym momencie" w ciągu ostatnich 7 dni.
2. Jak ból wpływa na życie? (Skala Wpływu Bólu na Funkcjonowanie) To jest kluczowe! Oceniasz, jak bardzo ból przeszkadza psu w codziennych czynnościach.

Lekarz pyta Cię na przykład: "W skali od 0 do 10, jak bardzo ból przeszkadzał psu we wstawaniu z posłania?" lub "Jak bardzo ból wpływał na jego ogólną aktywność?".

Suma punktów z tych pytań daje lekarzowi konkretną liczbę. Jeśli przed leczeniem wynik wynosił np. 30 punktów, a po dwóch tygodniach terapii spadł do 15 – to twardy dowód na to, że leczenie działa i jakość życia psa się poprawiła!

Nie musisz na co dzień posługiwać się punktami. Najważniejsze jest, abyś wiedział, na co dokładnie patrzeć. Twoje obserwacje to najcenniejsze dane dla lekarza.

Oto praktyczna lista kontrolna. Zastanów się, czy zauważyłeś u swojego psa którąś z tych zmian, nawet jeśli wydaje się drobna:

1. Zmiany w ruchu i poruszaniu się
   • Trudności ze wstawaniem: Czy pies "rozkręca się" rano lub po drzemce?³ Czy potrzebuje kilku prób, by wstać z posłania?
   • Wahanie przed skokiem: Czy rezygnuje ze wskakiwania na kanapę lub do samochodu, chociaż kiedyś to uwielbiał?
   • Problem ze schodami: Czy unika schodów? A może wchodzi lub schodzi wolniej, inaczej stawiając łapy (np. "jak zając", obiema tylnymi naraz)?
   • Kulawizna: Czasem jest wyraźna, a czasem to tylko delikatne "oszczędzanie" jednej łapy lub przenoszenie ciężaru ciała na inną stronę.
   • Sztywność: Czy pierwsze kroki po wstaniu są wyraźnie sztywne?
   • Skrócenie spacerów: Czy pies sam zawraca do domu wcześniej niż zwykle? Czy zostaje w tyle?
2. Zmiany w zachowaniu i nastroju
   • Mniejsza radość i interakcja: Czy pies jest bardziej wycofany? Mniej chętnie się bawi, nie wita Cię już z takim entuzjazmem?²
   • Drażliwość lub unikanie dotyku: Czy warczy lub odsuwa się, gdy próbujesz go pogłaskać w konkretnym miejscu (np. przy biodrach, grzbiecie)?
   • Nadmierne wylizywanie: Czy pies obsesyjnie wylizuje lub podgryza jeden, konkretny staw (np. nadgarstek, kolano)? To częsty objaw bólu w tym miejscu.
   • Niepokój w nocy: Czy pies nie może znaleźć sobie wygodnej pozycji? Kręci się, zmienia miejsce, popiskuje przez sen?
   • Zmiana apetytu: Czasem ból przewlekły objawia się mniejszym zainteresowaniem jedzeniem.

Pamiętaj, leczenie bólu przewlekłego, np. w chorobie zwyrodnieniowej stawów, to proces. Nie da się go "wyleczyć" jedną wizytą, ale można go skutecznie kontrolować, zapewniając psu komfortowe życie.

Kluczem do sukcesu jest ścisła współpraca z lekarzem weterynarii:

1. Przed diagnozą: Twoje obserwacje z powyższej listy (a najlepiej nagrania telefonem, np. jak pies wstaje lub idzie po schodach) są bezcenne, by postawić trafną diagnozę.
2. Po rozpoczęciu leczenia: Lekarz musi wiedzieć, czy terapia działa. Dlatego tak ważne jest, abyś regularnie zdawał mu relację. Twój lekarz może wskazać Ci konkretną skalę bólu (np. wspomnianą CBPI) i poprosić o jej wypełnianie co tydzień. To najlepszy sposób, by monitorować skuteczność terapii i w razie potrzeby ją modyfikować.

Nie bagatelizuj żadnej zmiany w zachowaniu swojego psa. Jesteś jego głosem w walce z bólem.

1. Brown DC, Boston RC, Coyne JC, Farrar JT. Development and psychometric testing of an instrument designed to measure chronic pain in dogs with osteoarthritis. Am J Vet Res. (2007) 68:631-7.
2. Cachon T, Frykman O, Innes JF, Lascelles BDX, Okumura M, Sousa P, et al. COAST development Group's international consensus guidelines for the treatment of canine osteoarthritis. Front Vet Sci. (2023) 10:1137888.
3. Cachon T, Frykman O, Innes JF, Lascelles BDX, Okumura M, Sousa P, et al. COAST development Group's international consensus guidelines for the treatment of canine osteoarthritis. Front Vet Sci. (2023) 10:1137888.